• NACİ TOPÇUOĞLU MTO
  VERGİ MUHASEBESİ
  
  YILLARA SARİ İNŞAAT VE TAAHÜT İŞLERİNİN VERGİSEL BOYUTU VE MUHASEBE KAYDI
• HAZIRLAYAN :NURULLAH TOSUN

G.V.K. 42. MADDESİNE GÖRE SENELERE SARİ İNŞAAT NEDİR? MUHASEBE UYGULAMASI

  193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesinde;

“Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarım işlerinden kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir

ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkur yıl beyannamesinde gösterilir.

Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye

  düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılının takip eden yılın Mart ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar.” Hükmü Yer Alır

               Bu Açıklamay Göre,Bir işin Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesi kapsamında Sayılması için; 

            a) Faaliyet konusunun inşaat ve onarım işi olması,
            b) İnşaat ve onarım işinin birden fazla yıla sirayet etmesi,
            c) İnşaat ve onarım işinin resmi veya özel taahhütlere bağlı olarak yapılması gerekmektedir. 

B. Değeri Düşen Emtianın Değerinin Belirlenmesi İçin Yapılacak İşlemler

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 1.fıkrasında kimlerin tevkifat yapmaya mecbur oldukları sayılmış olup, aynı Kanun maddesinin 3.bendinde;

 “42.madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden % 3” gelir vergisi tevkifatı yapılacağı” hükmü yer almaktadır. 

YILLARA SARİ İŞLERDE Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtılması

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 43.maddesinde;

“Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır” Hükmü Yer almaktadır.

BUNA GÖRE;

1- Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde

2- Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.

İnşaat ve Onarma İşlerinde İşin Bitimi

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 44.maddesinde;

“ İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir.

Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır”  Hükmü Yer Almaktadır.

  TEK DÜZEN HESAP PLANINDA YILLARA YAYGIN İNŞAAT TAAHHÜT VE ONARIM İŞLERİ İÇİN KULLANILAN HESAPLAR

      Yıllara yaygın inşaat taahhüt işletmelerinde KAR/ZARAR vergi hukukuna Göre  (GELİR VERGİSİ Kanunu Md.42)  inşaatın Bitiminden  sonra kar ve zarar hesaplanır; Bu Durumun Sağlanması İçin de Tek Düzen Hesap Planında Aşağıdaki Hesaplar Kullanılır.

170-178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyeti

      Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işleri nedeniyle ortaya çıkan maliyetlerin dönem sonunda toplandığı hesaplardır.

 İnşaat devam ettiği sürece tüm maliyetler dönem sonunda bu hesaplarda toplanır.

 Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmelerinde her bir inşaatın gelir ve giderlerinin ayrı ayrı tutulması nedeniyle tek düzen hesap planında “yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı” 170-178 arasında dokuz ana hesaba ayrılmıştır.

 Böylece her bir inşaat için maliyetler ayrı ayrı   takip edilebilmektedir.

350-358 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri

      Yıllara yaygın inşaat  taahhüt ve onarım işini Yapan İşletme, yapmış olduğu “parça inşaat kısmı” karşılığında İşverenden almış olduğu hakediş bedellerinin kaydedildiği hesaplardır.

İnşaat  devam ettiği sürece elde edilen tüm hak edişler bu hesaplarda toplanır. Her inşaatın maliyet ve gelirinin ayrı ayrı tutulması nedeniyle bu hesap dokuz ana hesap olarak düzenlenmiştir.

Yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işletmeleri bir hizmet işletmesi olarak kabul edildiği için 7/A seçeneğinde 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında toplanmaktadır.

 Bu hesapta toplanan maliyetler, 741 Hizmet üretim maliyetleri yansıtma  hesabı aracılığı ile dönem sonunda   170-178 yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyeti hesaplarına aktarılarak aktifleştirilir.

  Örnek: 

   Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmelerinde ortaya çıkan ortak genel giderlerden o inşaata düşen paylar ;      

    751 Araştırma Geliştirme Gideri Yansıtma Hesabı

761 Pazarlama Şatış Dağıtım Gideri Yansıtma Hesabı

771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı

781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı aracılığı ile 170-178 nolu hesaplara aktarılır.

   Her dönemin sonunda  (inşaattın bitim bitmemesi önemli değil) maliyet hesapları (740,750,760,770,780) ile yansıtma hesapları (741,751,761,771,781) karşılıklı olarak kapatılır.

    - İnşaat eyleminin tamamlandığı yılın sonunda 170-178 nolu hesapta biriken tutarlar 622 satılan hizmet maliyeti hesabına aktarılarak gidere dönüştürülür.

-Aynı dönemin sonunda 622 satılan hizmet maliyetindeki tutarlar, 690 dönem karı veya zararı hesabına aktarılarak kapatılır.

-Böylece tüm giderler 690 dönem karı veya zararı hesabının borç tarafında toplanır.

Örnek
(GÜVEN) A.Ş. yıllara yaygın inşaat işini Yapmakta olup, Dönem içerisinde yapılan harcamalara ilişkin bilgiler aşağıdadır.
1-Yıllara Sari İnşaat işi için Giderler yapıldıkça yapılacak muhasebe kaydı;

 KDV hariç 200.000,00 TL genel gider yapılmıştır.

----------------------/-------------------------------------

                        -BORÇ                                    ALACAK

-740-Hizmet Üretim Maliyeti    200.000

-191-İndirilecek KDV           36.000

                                   -320-Satıcılar                         236.000

 -------------------------     --------------------------------------

            ---------------------------------/-------------------------------------------

                                                                                   Borç               Alacak

-170-Yıllara Yaygın İnşaat  ve Onarım Maliyetleri   200.000,00

 -741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                               200.000,

----------------------- -/  -------------------------------------

741-Hizmet Üretim Maliyeti  Yansıtma Hesabı        200.000,

                        -740-Hizmet Üretim Maliyeti                                    200.000,

--------------------------------/--------------------------------------

Örnek
(GÜVEN) A.Ş. hem yıllara yaygın ve hem de yıllara yaygın olmayan inşaat işlerini birlikte yapması Halinde  Yapılacak İşlem Aşağıdaki Gibidir. Dönem içerisinde yapılan harcamalara ilişkin bilgiler aşağıdadır.
1-Giderler yapıldıkça yapılacak muhasebe kayıtları

 KDV hariç 120.000,00 TL genel gider yapılmıştır.

• --------------------  -----------------BORÇ---------             -AlACAK

-740-Hizmet Üretim Maliyeti                        120.000,00

-191-İndirilecek KDV                          21.600,00

                        -320-Satıcılar                                                 141.600,00

 -------------------------     -----------------------------------------

Yıllara yaygın işler için 70.000,00 TL malzeme ve montaj gideri yapılmıştır.

 ----------------  ---..............................BORÇ-------                   -AlACAK

740-Hizmet ÜretimMaliyet     70.000

191-İndirilecek KDV               12.600,

                            320-Satıcılar                                               82.600,

------------------/---------------------------------------------

• Dönem sonunda İnşaat işlerinde kullanılan makinalar için 40.000,00 TL amortisman hesaplanmıştır.

--------------------------/-------------------------------

                                               Borç                Alacak

-740-Hizmet Üretim      Maliyeti     40.000

                                    -257-Birikmiş Amortismanlar  40.000

-----------------------------/--------------------------------

İşletmede yapılan gider dağıtım çalışması sonucunda, genel giderlerin 80.000,00 TL si ve amortismanların da 30.000,00 TL sinin yıllara yaygın işler ile ilgili olduğu tespit edilmiştir.

Bu durumda dönem içerisinde “740-Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına borç yazılan tutarlardır

Genel giderler ve amortismanlardan yıllara yaygın inşaat onarım işleri ile ilgili olanların kaydı

            ----------------------------------/------------------------------------------------------

                                                                       Borç                                       Alacak

170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 80.000,00

170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 30.000

                             741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                                 110.000-

            ………………………../………….....................................................................……………………….

                                                                                   Borç                           Alacak

741-Hizmet Üretim Maliyeti  Yansıtma Hesabı  110.000

                                                     740-Hizmet Üretim Maliyeti             110.000

            …………………………………………/………………………………………………..

Geçici kabul tutanağı onaylandığında yapılacak muhasebe kaydı
Geçici kabul tutanağı onaylandığında, bu tarihe kadar yapılan ve “170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri” hesabının borcuna yazılan tutarlar

• “622-Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılacaktır.

            Hakediş  Muhasebe Kaydı

• Tek düzen muhasebe sisteminde yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin hak edişleri  “35-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri” grubundaki hesaplarda takip edilmektedir.

350-357-Yıllara Yaygın İnşaat Onarım Hakediş Bedelleri
İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden, tamamladıkları kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği hesaplardır. Bu hesaplar "170-178" hesaplara paralel olarak düzenlenir.

• Örnek
  (GÜVEN) A.Ş. yıllara yaygın inşaat işleri nedeniyle KDV hariç 200.000,00 TL tutarında hak ediş faturası düzenlemiştir. KDV Oranı %18, Stopaj Oranı %3 dür.
    
  1-Hakediş Faturalarının Muhasebe Kayıtları   
   
  200.000,00 TL tutarındaki faturanın muhasebe kaydı
  Fatura Bedeli................................................... = 200.000
  KDV................................................................. = 36.000
  (200.000,00 x 0,18)
  Tevkif Edilecek Vergi...................................... = 6.000
  (200.000,00 x 0,03)
•  

 ----------------------------------/------------------------------------

                                                                                   Borç                            Alacak

-120-Alıcılar                                             230.000

                             -295-Peşin Ödenen   Vergi Ve Fonlar……..    ….. 6.000

                                               -350-Yıllara Yaygın İnşaat

                                               ve Onarım Hakediş Bedeli                 200.000

                                               391-Hesaplanan KDV                         36.000

 ---------------------------------/-------------------------------------------

- Geçici Kabul Tutanağı Onaylandığında

-Geçici kabul tutanağı onaylanana kadar kesilen ve “350-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri” hesabına alacak yazılan faturaların toplam tutarı 200.000,00 TL dir.

----------------------------------/-----------------------------------------

                                                                                               Borç                Alacak

-350-Yıllara Yaygın İnşaat   ve Onarım Hakediş Bedelleri   200.000

                                                                      -600-Yurtiçi Satışlar               200.000

Yıllara Sari İnşaat işinin Bitimi Ve Dönem Sonu Kapanışı

  -----------------------------------/-------------------------------------

Geçici kabul tutanağı onaylanana kadar kesilen faturalar nedeniyle peşin ödenen ve “295-Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar” hesabına borç yazılan tutar 6.000-TL dir.

------------------------------------/-----------------------------------------

                                                                                  Borç    Alacak

-193-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar  6.000

                            -295-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar  6.000

-------------------------------------/----------------------------------

• -Peşin Ödenen Vergilerin Mahsubu veya İadesinin Muhasebe Kaydı

İşin BİTİMİNDE, yıllara yaygın inşaat ve onarım işinden elde edilen gelir ve gider sonuç hesaplarına yansıtılır.

•  Adı geçen dönemin karlı olarak sonuçlanması durumunda; dönem kazancı üzerinden hesaplanacak vergiden hakedişlerden kesilen peşin ödenen vergiler mahsup edilecektir.
• Dönemin zararla kapanması halinde peşin ödenen vergilerin tamamı,  mahsup edilecek peşin ödenen verginin dönem kazancı üzerinden hesaplanan vergiden fazla olması halinde ise peşin ödenen verginin mahsubu yapılamayan kısmı mükellefe iade edilecektir.